Ngược dòng thời gian, nhạc Rap vốn xuất xứ từ Mỹ, hay nói chính xác hơn là từ tầng lớp người lao động nghèo, tầng lớp tận cùng của XH. Họ bị gọi là tầng lớp Ghetto, không có tiếng nói, không có những quyền công dân tối thiểu. Cuộc đời họ gắn liền với nghèo hèn, bần cùng, súng đạn và… đích đến cuối cùng là tù tội, cái chết. Trong cái vòng luẩn quẩn đó thì âm nhạc & thể thao chính là 2 thứ duy nhất để họ có thể thoát ra, để mọi người chú ý và để cất lên tiếng nói của mình. Vậy những rapper là ai? Là những ghetto chính hiệu, những người cầm súng trước khi cầm micro (Tupac), hút cần sa như nghiện thuốc lá nặng (Snoop Dogg)… những con người ở tận cùng của Xã Hội. Bởi lẽ đó nên chủ đề chính của Rap thường là cuộc sống bần cùng: Thug life. Họ hát về băng đảng, về hận thù, bế tắc, cái chết và một tình yêu ghetto kiểu Dilemma của Nelly & Kelly Rowland.

Rap là gì?

Cái gốc của dòng nhạc này chính là: Tìm công lý trong bất công, tìm niềm vui trong bất hạnh, tìm tương lai trong bế tắc, tìm sự chú ý trong ghẻ lạnh… và cuối cùng là tìm tự do. Phải, tìm tự do. Họ có thể nói lên tất cả, bất cứ điều gì mà không ai có thể cản được. Như Eminem từng vác chính phủ Hoa Kỳ ra trách móc trong “White America”, chửi tổng thống Bush trong “Mosh” hay mỉa mai dòng teenpop trong “The real slim shady”… Ngay tại Mỹ, thời gian đầu (1970), Rap/Hiphop luôn bị xem là “loại hình ghi âm của 1 lũ rác rưởi”. Mọi chuyện ầm ĩ đến mức Hiệp hội công nghệ ghi âm Hoa Kỳ (RIAA) dưới sức ép của hội đồng kiểm duyệt âm nhạc & Xã Hội đã phải ấn hành 1 hệ thống tem đặc biệt để khuyến cáo các bậc phụ huynh: Parental Advisory Epxplicit Content. Hậu quả thật thảm hại, nhiều cửa hàng băng đĩa lúc bấy giờ ngay tức thì xóa sổ Rap khỏi giá bán. Nhưng quả thật, Rap có 1 sức tồn tại mãnh liệt. Bởi chứa đựng trong nó là mơ ước của những người cùng khổ, những sự thật trần trụi, là sự bất công, phân biệt giai cấp của Xã hội. Rõ ràng Rap ẩn chứa nhiều ý nghĩa bên trong hơn người ta tưởng.

Theo thời gian Rap đã khẳng định được chỗ đứng của mình. Từng bước, những rapper thế giới bước ra khỏi bóng tối. Những ca khúc không chỉ còn là hận thù, bế tắc. Mà giờ đây, nó còn chứa đựng cả những hy vọng, ước mơ về 1 thế giới hoà bình, lên án chiến tranh. “Rap sạch” ra đời từ đó!

Phân loại

“Urban music”… có thể tạm hiểu là dòng nhạc của “đường phố”, và hiếm khi được thừa nhận một cách chính thức như những dòng nhạc thuần chủng trước đây như Pop, country. Nó bao gồm nhiều, rất nhiều những thể loại như: R&B [Rhymth & Blue], Blue, Soul, Rap, Gospel, Funk… Riêng về Rap, nó lại được phân chia thành nhiều dòng khác nhau: gangsta rap, funky, smooth…  nhưng tựu chung lại vẫn thuộc 2 trường phái: old skul và new skul.

 * Old skul: trường phái cổ điển và là điểm nổi bật của Hiphop Mỹ. Xuất hiện ngay từ những ngày đầu của Rap. Có thể dễ dàng nhận ra trường phái này ở những điểm: nhịp beat rất đơn giản, sử dụng ít effect, flow không sử dụng nhiều kỹ thuật, ca từ và cách viết lyric rất chú trọng đến vần điệu… Snoop Dogg, 2pac, Run DMC, Missy Elliott… đều là những cây đại thụ của trừơng phái này.

 * New skul: một biến thể mới, chỉ mới xuất hiện trong khoảng thời gian gần đây. Và là ưu điểm nổi bật nhất của Hiphop châu Á: Hàn, Nhật & Trung Quốc. Beat rất phức tạp, không chỉ còn là những nhịp loops đều đều mà thay đổi theo từng đoạn của bài hát. Sử dụng nhiều nhạc cụ nền hơn: violon, piano, harmonica… flow nhanh, phức tạp nhưng lại không quá chú trọng đến vần điệu lyric.

Beat

 – Là yếu tố quan trọng nhất của 1 ca khúc Rap. Nhịp beat chính là nhịp bass & snare drum rất sâu và rõ nhịp… hay có thể hiểu đơn giản là những tiếng gõ cách cách đều đặn (2 tiếng/nhịp hoặc 4 tiếng/nhịp). Một tổ hợp nhịp bass/drum gọi là 1 loop và sự lặp đi lặp lại của loop sẽ tạo nên 1 beat hoàn chỉnh. Sau đó nếu thích có thể chèn thêm các tiếng Vilon (không phải violon), tiếng Steel bell (Pimp, 50cent), tiếng Bell (Dilema…) hết sức đơn giản và nhẹ nhàng. Chính vì tính đơn giản của beat mà có thể tạo beat bằng rất nhiều cách: dùng miệng (beat box), bằng 2 cây bút chì gõ lên bàn…
– Bè! Urban music bè điên loạn, miễn sao phù hợp với beat là được. Hết bè lại Rap, Rap chèn cả lên nền đoạn điệp khúc (chorus). Thậm chí còn chèn cả những đoạn hội thoại, tiếng chuông điện thoại, tiếng súng hay máy bay… vào
– Thế nhưng, chính sự quá đơn giản của beat lại tạo điều kiện cho các ca sĩ sáng tạo. Có thể hát (R&B), Rap… trền cùng 1 nền beat đều được. Và mỗi người cảm nhận beat ấy khác nhau sẽ sáng tạo cho ra 1 ca khúc khác nhau. Chính vì thế, 1 ca khúc RnB Quốc tế như “We belong together” – Mariah Carey, “Buttons” – Pussycat dolls… lại có rất nhiều version khác nhau.

Lyric

 – Chính bởi những đặc điểm của dòng nhạc này (nhất là Văn hoá), nên RnB hay Rap đều không hạn chế ca từ, có thể thoải mái chèn vào những từ đệm như: yeah, com’on, fuck, ass… hoặc thậm chí là những đoạn hội thoại. Nội dung, ca từ không cầu kỳ kiểu trau chuốt như Pop mà nó thật, rất thật với cuộc sống. Lyric rap có thể thoải mái viết với tất cả những cảm xúc, nói về bất cứ 1 vấn đề nào. Từ thể loại gangsta, bạo lực… đến tình yêu, hòa bình, hy vọng hay chỉ đơn giản là miêu tả những gì đang diễn ra trước mắt!

 – Đặc điểm thứ 2 là vần điệu. Đó chính là cái hay và thể hiện đẳng cấp của 1 rapper. Mỗi câu mỗi chữ viết ra đều phải bảo đảm cái vần, càng ấn tượng càng làm người nghe nhớ lâu. Đấy chính là nguyên nhân EMINEM, SNOOP DOG, 50CENT nổi được đến ngày nay, lyric rất hay dù flow của họ cũng đơn giản, không có gì quá phức tạp.

Rapper

 – Đây chính là yếu tố con người để tạo nên dòng nhạc này. Muốn rap, muốn hát RnB thì điều đầu tiên là phải hiểu thật rõ bản chất của những dòng nhạc đó. Bởi ngoài yếu tố âm nhạc, nó còn gắn liền với yếu tố Văn hóa và sắc tộc. Một ca khúc dù được đọc từ đầu đến cuối cũng không bao giờ trở thành Rap/RnB nếu không phù hợp với beat. Vài đoạn phiêu vớ vẩn không thể tạo nên 1 ca khúc RnB. Bởi trong khi RnB đòi hỏi 1 chất giọng tốt thật sự thì Rap lại đặt khả năng sáng tác lyric và sáng tạo trong flow lên hàng đầu.

 – Bạn có thể hát giai điệu của người khác, nhưng không thể nhờ ngươi khác viết lời Rap. Đó là 1 việc chưa bao giờ xảy ra trên đời này với 1 rapper thực thụ. Một ca sĩ sẽ không bao giờ là rapper nếu không biết sáng tác và không biết flow, chứ chưa nói đến việc tìm ra 1 style flow cho riêng mình. Bởi cảm beat và viết lyric chính là những tố chất tối thiểu của 1 rapper. Nó cũng như trò chơi với những con chữ vậy. Không phải cứ viết bừa, cứ đọc ào ào là xong. Viết lyric cho Rap cần phải có vốn sống, có cảm xúc và có cách nhìn thế giới quan theo con mắt của riêng mình. Cá tính, có thể gói gọn trong 2 chữ đó. Và hãy rap, hãy hát thật tự nhiên với tất cả những cảm xúc thật khi mình viết nên chúng.

 – Và cũng thật lạ nếu biết không hề có 1 trường lớp nào đào tạo ca sĩ RnB hay rapper cả. Nơi duy nhất để họ có thể trưởng thành hơn là những battle với bạn bè. Bạn đồng hành của rapper là cây bút và quyển sổ để ghi lại những đoạn flow bất chợt đầy ngẫu hứng, rồi từ đó sẽ phát triển thành 1 ca khúc hoàn chỉnh. Họ viết về niềm vui, về cuộc sống, tình yêu, nỗi buồn hay chỉ đơn giản là những gì mình đã trải qua. Các rapper đã dần hoàn thiện mình như thế!

Một số những thuật ngữ cơ bản:

Flow: có thể hiểu nôm na là cách thể hiện nhịp “chảy” của rap. Ngắt nghỉ hợp lý, có điểm nhấn để tạo ra cảm giác “liền mạch” để người nghe cảm thấy không bị hụt hẫng và cảm nhận được cái nhịp hay cảm xúc của rapper. Mỗi người sẽ có 1 cách flow riêng và không thể bắt chước ngươi khác bởi cảm nhận, kỹ năng của mỗi người là khác nhau. Trung bình 1 người tập rap, phải mất 1 thời gian khá dài để xây dựng flow cho riêng mình, dao động từ 1 đến 2 năm tùy khả năng! Thế nhưng nếu không hiểu và không tìm hiểu kỹ, sẽ dẫn đến tình trạng Rap như R.a.p [read a poem] tức đọc thơ hay 1 bài vè hài hước.

Twist: kỹ năng thay đổi nhịp đột ngột, tăng tốc ở 1 nhóm từ hay 1 vài câu trong ca khúc. Có thể nhanh đến nỗi người nghe không thể nghe ra ca từ nhưng vẫn phải đảm bảo đó là 1 câu có nghĩa chứ không phải là ăn gian bởi 1 câu tối nghĩa hoặc vô nghĩa!

Battle: là 1 phần quan trọng không nhỏ của thế giới Rap, là môi trường để các rapper trưởng thành hơn. Thường trong các party, họ sẽ phải tự ứng khẩu ngẫu hứng đối đáp nhau, hoặc cùng flow 1 đoạn đã được định sẵn trên nền beat bất kỳ do DJ thể hiện!

Kết: suốt 1 thòi gian dài, chúng ta đã “anti” Rap Việt chỉ bởi 1 lý do duy nhất: nó không phù hợp với Văn hóa Á Đông. Tuy nhiên, những ca khúc Rap trước đây hầu hết đều có xuất xứ từ hải ngoại, được trình bày bời 1 vài cá nhân bị xem là có nội dung và suy nghĩ không phù hợp. Và nhiều người đã lầm tưởng rằng: Rap là phải chửi. Điều đó hoàn toàn sai lầm. Chửi hay không chỉ là 1 cách thể hiện và tùy ở người Rap. Nếu cố gượng ép, mang những từ ngữ cộc cằn thô thiển vào cho ra vẻ ghetto thì sẽ hoàn toàn phản tác dụng. Chửi, ai cũng chủi được. Nhưng để viết Rap thì phải có tâm hồn, có cảm xúc mới viết được. Chính vì thế, hãy nhìn nhận Rap như 1 dòng nhạc thực sự!

Leo